رئیس‌جمهور اسلامی ایران قانون «تعلیق همکاری با سازمان بین‌المللی انرژی اتمی» را برای اجرا ابلاغ کرد؛ قانونی که زمان‌بندی و جزئیات نحوهٔ تعلیق در آن مشخص نشده اما می‌تواند امکان نظارت ناظران سازمان بر برنامهٔ هسته‌ای ایران را بیش از پیش محدود کند.

در این قانون که مسعود پزشکیان روز چهارشنبه ۱۱ سرطان آن را ابلاغ کرد، دولت مکلف است «بلافاصله هرگونه همکاری» با سازمان را تا «تأمین امنیت مراکز و دانشمندان هسته‌ای» و «حصول اطمینان» از رعایت کامل حق غنی‌سازی اورانیوم به حالت تعلیق درآورد.

در این قانون به زمان‌بندی و جزئیات نحوهٔ تعلیق همکاری اشاره نشده و حصول اطمینان نیز به «تشخیص شورای عالی امنیت کشور» منوط شده است.

مطرح شدن این لایحه، که پس از تصویب در مجلس شورای اسلامی، روز پنجشنبه به تأیید شورای نگهبان هم رسید، پس از آن صورت گرفت که اسرائیل و ایالات متحده تأسیسات هسته‌ای ایران را با هدف جلوگیری از دستیابی تهران به سلاح هسته‌ای بمباران کردند.

جمهوری اسلامی پیوسته داشتن چنین قصدی را رد کرده است.

با این حال، معنا و پیامد این قانون برای سازمان مستقر در وین هنوز مشخص نیست. سازمان گفته در انتظار دریافت اطلاعیه رسمی از ایران درخصوص این تعلیق است.

جمهوری اسلامی ایران از قبل دسترسی ناظران سازمان را محدود کرده و هم‌اکنون نیز گروهی از ناظران آژانس که در ایران هستند، اجازهً ورود به سایت‌های هسته‌ای برای ارزیابی دقیق خسارت ناشی از حملات جنگ ۱۲ روزه را ندارند.

این در حالی است که عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، در تازه‌ترین اظهاراتش که در گفتگو با شبکهٔ سی‌بی‌اس نیوز بیان شد، اشاره کرد تهران همچنان آمادهٔ ادامهٔ مذاکرات با ایالات متحده است.

عراقچی گفت: «فکر نمی‌کنم مذاکرات به این سرعت از سر گرفته شود» و با اشاره به اظهارات ترمپ درباره احتمال آغاز مذاکرات از همین هفته افزود: «اما درِ دیپلوماسی هرگز به‌طور کامل بسته نخواهد شد.»

وزیر خارجه ایران در عین حال با بیان این‌که بمباران امریکا به سایت کلیدی هسته‌ای فردو در ایران «به‌طور جدی و گسترده» آسیب وارد کرده، افزود سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر ارزیابی این خسارات است.

پس از تصویب قانون تعلیق همکاری با سازمان، قدرت‌های اروپایی خواستار ادامه‌ٔ همکاری تهران با این نهاد بین‌المللی شده‌اند. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، هم پنج‌شنبهٔ گذشته گفت که روسیه می‌خواهد ایران به همکاری خود با سازمان بین‌المللی انرژی اتمی ادامه دهد.

وزیر خارجه اسرائیل اما روز چهارشنبه ابلاغ این قانون را «شرم‌آور» خواند. گیدئون سعار در شبکهٔ ایکس نوشت: «ایران به‌تازگی اعلام شرم‌آوری مبنی بر تعلیق همکاری با سازمان بین‌المللی انرژی اتمی صادر کرده است. این یک نقض کامل تمامی تعهدات و الزامات بین‌المللی هسته‌ای ایران است.»

وزیر خارجه اسرائیل همچنین از کشورهای اروپایی عضو توافق هسته‌ای موسوم به برجام خواست مکانیزم بازگشت خودکار تحریم‌ها (ماشه) را فعال کنند. بر اساس این مکانیسم، تمام تحریم‌های سازمان ملل که در چارچوب برجام برداشته شده بود، در صورت اعلام عدم پایبندی ایران توسط یکی از طرف‌های غربی، دوباره اعمال خواهد شد.

درهمین حال، سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات متحده، تامی بروس، در یک نشست خبری گفت که ایران باید بدون تأخیر بیشتر، همکاری کامل با سازمان بین‌المللی انرژی اتمی را از سر گیرد.

او اظهار داشت: «ما استفاده از واژه‌ی ‘غیرقابل‌قبول’ را مناسب می‌دانیم، زیرا ایران در زمانی که فرصت بازگشت از مسیر کنونی و انتخاب راه صلح و رفاه را داشت، تصمیم به تعلیق همکاری با سازمان گرفت.»

بروس افزود که پیش از حملات موفق ایالات متحده، ایران در حال انباشت ذخایر رو به افزایش اورانیوم با غنای بالا بود که هیچ هدف صلح‌آمیز معتبری برای آن وجود نداشت.

وی تأکید کرد که ایران باید به‌طور کامل به تعهدات خود طبق معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) پایبند باشد، از جمله ارائه اطلاعات در مورد مواد هسته‌ای اعلام‌نشده به سازمان و فراهم‌سازی دسترسی بدون محدودیت به تأسیسات تازه اعلام‌شده غنی‌سازی.

او در پایان خاطرنشان کرد: «شایان تأکید است—و ما به لطف رهبری دونالد ترمپ در این زمینه پیشرفت‌های بزرگی داشته‌ایم—ایران نمی‌تواند و نخواهد توانست به سلاح هسته‌ای دست یابد. رئیس‌جمهور و وزیر خارجه بارها این را به‌روشنی اعلام کرده‌اند.»

به گزارش رویترز به نقل از دو مقام امریکایی، اردوی ایران همزمان با حملات اسرائيل مین‌های دریایی را در چند کشتی در خلیج‌فارس بارگیری کرده و آماده مین‌گذاری تنگه هرمز، یکی از مهم‌ترین آبراه‌های تجاری جهان شده بود.

به گفته این مقامات، نهاد‌های اطلاعاتی امریکا دریافتند که ایران پس از آغاز حملات اسرائیل در روز ۱۳ جون، آماده مین‌گذاری تنگه هرمز شده است.

بارگیری مین‌ها، نشان می‌دهد که تهران احتمالا در حال بررسی مسدود کردن یکی از بیروبار‌ترین مسیر‌های تجارتی جهان بوده است. چنین اقدامی در صورت وقوع می‌توانست تنش‌ها را به شدت افزایش دهد و تجارت جهانی را مختل کند. اما مین‌ها هنوز در این تنگه کار گذاشته نشده‌اند.

مجلس شورای اسلامی روز یکشنبه ۲۲ جون، ساعاتی پس از حملات امریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران با طرح بستن تنگه هرمز موافقت کرد. با این حال تصمیم‌گیری نهایی آن بر عهده شورای امنیت ملی است.

ایران در سال‌های گذشته اگرچه مرتبا تهدید به بستن تنگه هرمز کرده، اما هیچ‌وقت این اقدام را عملی نکرده است.

عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در آن زمان در پاسخ به پرسشی مبنی بر احتمال بستن تنگه هرمز گفت: «همه گزینه‌ها روی میز است.»

رویترز نتوانسته است تعیین کند که ایران در جریان حملات اسرائیل دقیقا چه زمانی مین‌ها را بارگیری کرده است. همچنین مشخص نیست که آیا این مین‌ها بعدا تخلیه شده‌اند یا خیر. این مین‌ها در صورت استقرار در تنگه هرمز عملا مانع عبور و مرور کشتی‌ها از این گذرگاه کلیدی می‌شدند.

یک مقام قصر سفید در پاسخ به پرسشی درباره آمادگی ایران برای بستن تنگه هرمز، ادعا کرد: «به دلیل اجرای درخشان عملیات چکش نیمه‌شب به رهبری رئيس‌جمهور، کمپاین موفق علیه حوثی‌ها و کمپاین فشار حداکثری، تنگه هرمز همچنان باز مانده، آزادی کشتی‌ها مجددا برقرار و ایران به صورت قابل‌توجهی ضعیف شده است.»

به گفته دو مقام امریکایی، دولت ایالات متحده این احتمال را که بارگیری مین‌ها تنها یک عملیات فریب بوده است را رد نمی‌کند. به گفته این مقامات، ممکن است که ایران صرفا برای این‌که واشنگتن را قانع‌ کند که تهدیدش جدی است، این مین‌ها را بارگیری کرده و قصد اجرای عملیات مسدودسازی تنگه هرمز را نداشته است.

همچنین ممکن است که اردوی ایران این تدارکات مربوط به این اقدام را انجام داده باشد تا در صورت دستور مقامات آن را اجرایی کند.

تنگه هرمز میان ایران و عمان واقع است و خلیج فارس را به دریای عمان وصل می‌کند. عرض باریک‌ترین قسمت این تنگه ۳۴ کیلومتر، اما عرض مسیر کشتی‌رانی آن در هر جهت تنها ۳.۲ کیلومتر است.

بخش عمده صادرات نفت خام اعضای اوپک یعنی، ایران، عربستان سعودی، امارات عربی متحده، کویت و عراق از طریق این تنگه انجام می‌شود و قطر نیز که یکی از بزرگترین صادرکنندگان گاز طبیعی مایع جهان است، تقریبا تمام صادرات خود را از طریق این تنگه انجام می‌دهد.

با این حال تهران منابع قابل‌ توجهی را برای بستن این تنگه در صورت لزوم هزینه کرده است. بنابر برآوردهای سازمان اطلاعات دفاعی امریکا، ایران در سال ۲۰۱۹ بیش از پنج هزار مین دریایی در اختیار داشته است که می‌تواند این مین‌ها را به سرعت و با استفاده از قایق‌های تیزرفتار در منطقه مستقر کند.

کشتی پنجم نیروی دریایی امریکا که در بحرین مستقر است، مسئولیت حفاظت از تجارت در این منطقه را بر عهده دارد. نیروی دریایی امریکا معمولا چهار کشتی ضد مین (MCM) را در بحرین مستقر می‌کرد، اما این کشتی‌ها در حال جایگزینی با نوع دیگری از کشتی به نام کشتی جنگ ساحلی (LCS) هستند که قابلیت‌های ضد مین هم دارد.

تمام کشتی‌های ضد مین امریکا به دلیل احتمال حملات تلافی‌جویانه ایران به مقر کشتی پنجم امریکا موقتا از بحرین خارج شده بودند. اما در نهایت واکنش ایران به حمله راکتی به پایگاه نظامی امریکا در قطر محدود شد.

سه کاریکاتوریست در ترکیه به‌دلیل انتشار یک کاریکاتور در هفته‌نامه لمان بازداشت شدند. این کاریکاتور ظاهرا حضرت موسی (ع) و حضرت محمد (ص)، دو پیامبر ادیان ابراهیمی، را نشان می‌دهد که در آسمان با یکدیگر دست می‌دهند و در پایین تصویر، راکت‌هایی در حال پرواز هستند و صحنه‌ای شبیه به جنگ خلق شده است.

این کاریکاتور که بسیاری آن را نمایانگر نقش ادیان در درگیری‌های زمینی دانستند، محکومیت شدید مقام‌های دولتی و محافظه‌کاران مذهبی در ترکیه را به دنبال داشت.

علی یرلیکایا، وزیر داخله ترکیه، ویدیویی در شبکه اجتماعی ایکس منتشر کرد که در آن پولیس این کشور دوغان پهلوان، یکی از کاریکاتوریست‌های مرتبط با این تصویر، را با دستانی بسته از پله‌های ساختمانی بالا می‌کشند و بازداشت می‌کنند.

او نوشت: «یک‌ بار دیگر لعنت می‌فرستم بر کسانی که با کشیدن کاریکاتور از پیامبر ما، محمد، قصد ایجاد تفرقه دارند.»

یرلیکایا افزود: «فردی که این تصویر موهن را کشیده، با نام اختصاری د.پ.، شناسایی و بازداشت شده است. این افراد بی‌شرم در برابر قانون پاسخ‌گو خواهند بود.»

یرلیکایا در ادامه دو ویدیوی دیگر نیز منتشر کرد که در آن نیروهای پولیس دو مرد را به زور از خانه‌هایشان بیرون می‌کشند، آن‌ها را روی زمین می‌خوابانند و به داخل موتر منتقل می‌کنند.

ییلماز تونچ، وزیر عدلیه ترکیه، اعلام کرد تحقیقات درباره این کاریکاتور طبق ماده ۲۱۶ قانون مجازات ترکیه آغاز شده است. این ماده «تحریک به نفرت و دشمنی» را جرم‌انگاری می‌کند.

او افزود در این پرونده در مجموع برای شش نفر حکم بازداشت صادر شده است.

مجله لمان با انتشار بیانیه‌ای در ایکس، ضمن عذرخواهی از مخاطبانی که محتوای این کاریکاتور را توهین‌آمیز تلقی کرده‌اند، اعلام کرد برداشت صورت‌گرفته از این اثر بر اساس یک «سوء‌تفاهم» بوده است.

در این بیانیه آمده است که دوغان پهلوان «می‌خواسته رنج یک مرد مسلمان کشته‌شده در حملات اسرائیل را به تصویر بکشد» و هیچ‌گونه قصدی برای توهین به دین اسلام یا پیامبر آن وجود نداشته است.

لمان افزود: «نام محمد از رایج‌ترین نام‌ها در میان مسلمانانی است که به پیامبر احترام می‌گذارند. این کاریکاتور پیامبر را به تصویر نمی‌کشد و با هدف تمسخر ارزش‌های دینی کشیده نشده است.»

این مجله برخی از تفسیرهای ارائه‌شده از این کارتون را «عمدی و بدخواهانه» خواند.

لمان همچنین از مقامات قضایی خواست علیه «کمپاین تخریبی» که به راه افتاده، اقدامات لازم را در دستور کار قرار دهند و از نیروهای امنیتی خواست از آزادی بیان حفاظت کنند.

شامگاه دوشنبه ۹ سرطان، ویدیوهایی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که گروهی از معترضان را در برابر دفتر مجله لمان در مرکز استانبول نشان می‌داد؛ معترضان شعار می‌دادند و دروازه ورودی ساختمان را لگد می‌زدند.

ترکیه همواره رتبه‌ پایینی در زمینه‌ آزادی بیان داشته و این مساله نشان‌دهنده‌ محدودیت‌های گسترده در رسانه‌ها و فضای گفتگوی عمومی است. بر اساس «شاخص آزادی مطبوعات ۲۰۲۴» سازمان خبرنگاران بدون مرز، ترکیه در میان ۱۸۰ کشور، در جایگاه ۱۵۸ قرار دارد.