ایران در سه‌ماهه نخست سال جاری خورشیدی (۱ حمل تا ۳۱ جوزا) بیش از ۵۱۰ میلیون دالر کالاهای غیرنفتی به افغانستان صادر کرده است.

به گزارش رسانه‌های ایرانی، فرود عسگری، رئیس اداره گمرکات جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده که افغانستان در این مدت پنجمین مقصد بزرگ صادرات غیرنفتی ایران بوده است.

پیش از این نیز، پیام باقری، معاون اتاق تجارت، صنایع، معادن و زراعت ایران، در اوایل ماه ثور گفته بود که تقویت همکاری‌های اقتصادی میان ایران و افغانستان می‌تواند به ثبات منطقه‌ای کمک کرده و زمینه‌ای برای مشارکت‌های پایدار ایجاد کند.

باقری همچنان بر تلاش‌ها برای گسترش تجارت از طریق سرمایه‌گذاری‌های مشترک، توسعه نیروی کار و کاهش موانع تجاری تأکید کرد. در همین حال، وزیر زراعت ایران آمادگی این کشور را برای تقویت همکاری در خدمات زراعتی اعلام نمود و خواستار ایجاد یک کمیته مشترک جهت پیشبرد روابط دوجانبه شد.

در یک نشست تخنیکی که به تاریخ ۲۲ حمل در کابل برگزار شد، پیشرفت توافق‌نامه اقتصادی تهران – کابل مورد بررسی قرار گرفت؛ تمرکز اصلی این نشست روی موضوعات تجارت، ترانزیت، معادن و زراعت بود.

تجارت دوجانبه میان دو کشور در سال ۲۰۲۴ با ۸۴ درصد افزایش به ۳.۲ میلیارد دالر رسید.

ایران در این مدت ۳.۱۴ میلیارد دالر کالا صادر کرده که بیشتر شامل محصولات نفتی، فولاد، مواد غذایی و مواد ساختمانی بوده است. در همین حال، صادرات افغانستان به ایران—که عمدتاً مواد خام و محصولات زراعتی را شامل می‌شود—با افزایش ۱۱۶ درصدی به ۵۴ میلیون دالر رسیده است.

روشن رستم‌اف، رئیس راه‌آهن آذربایجان، در جریان سفر عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی ریاست‌الوزرای افغانستان به این کشور، با وی در باکو دیدار و در مورد گسترش مسیرهای ترانزیت کالا میان آسیای جنوبی، قفقاز و اروپا گفتگو کرد.

این دیدار نشان‌دهنده تعمیق همکاری‌های اقتصادی میان دو کشور است، در حالی که افغانستان به‌دنبال ادغام بیشتر در شبکه‌های منطقوی و فرامنطقوی ترانزیتی به‌ویژه دهلیز مهم «میانی» می‌باشد.

براساس اعلامیه راه‌آهن آذربایجان، دو طرف روی راه‌های تقویت همکاری حمل‌ونقل چندوجهی تأکید کردند و تمرکز ویژه‌ای بر تسهیل صادرات افغانستان از طریق بندر باکو داشتند.

نمایندگان افغانستان بر نیاز به تسریع روند انتقال کالا به بازارهای جهانی تأکید کرده و خواستار همکاری تخنیکی و لوژستیکی از جانب آذربایجان شدند.

رستم‌اف در پاسخ، آمادگی راه‌آهن آذربایجان برای انتقال کالاهای صادراتی افغانستان به بازارهای اروپایی را ابراز داشته و نقش رو‌به‌رشد باکو را به عنوان یک مرکز منطقه‌ای لوژستیکی برجسته کرد.

در اعلامیه آمده است: «آذربایجان آماده است تا با فراهم‌کردن دسترسی قابل اعتماد و مؤثر به دهلیزهای بین‌المللی، از ادغام اقتصادی افغانستان حمایت کند.»

دهلیز میانی و آرمان‌های تجارتی افغانستان

دهلیز میانی که به نام مسیر ترانس‌کاسپین (TITR) نیز شناخته می‌شود، چین را از طریق آسیای میانه، دریای کاسپین، قفقاز جنوبی و ترکیه به اروپا وصل می‌کند. آذربایجان با بهره‌گیری از بندر بین‌المللی دریایی باکو، راه‌آهن باکو–تفلیس–کارس و مناطق لوژستیکی، نقش کلیدی در این مسیر بازی می‌کند.

افغانستان، به‌عنوان یک کشور محاط به خشکه که دسترسی مستقیم به آب‌های آزاد ندارد، همواره در پی کاهش وابستگی به بنادر پاکستان بوده است. پس از بازگشت امارت اسلامی در سال ۲۰۲۱، تمرکز بر خودکفایی و اتصال منطقوی افزایش یافته است.

با وجود چالش‌های سیاسی و مالی، صادرات میوه خشک، قالین، سنگ‌های قیمتی و گیاهان یونانی افغانستان همچنان در بازارهای جهانی مورد تقاضا است.

گسترش دسترسی از طریق مسیرهای چندوجهی از ازبکستان، ترکمنستان و دریای کاسپین می‌تواند هزینه‌ها و زمان ترانزیت را به‌طور قابل توجهی برای تولیدکنندگان افغان کاهش دهد.

پیامدهای ژئوپولیتیکی (موقعیت جغرافیایی)

دیدار مقامات افغان و آذربایجانی، اهمیت ژئواقتصادی فزاینده دهلیز میانی را در بحبوحه تغییرات زنجیره‌های جهانی تأمین، برجسته می‌سازد. برای باکو، تقویت همکاری‌های لوژستیکی با افغانستان فرصتی است برای تحکیم پیوندها با آسیای مرکزی و جنوبی و تثبیت جایگاهش به‌عنوان پل میان شرق و غرب.

برای کابل، موفقیت چنین ابتکارهایی می‌تواند نه تنها تجارت را تقویت کند، بلکه جایگاه دیپلوماتیک منطقه‌ای افغانستان را نیز به‌رغم عدم به رسمیت شناسایی رسمی بین‌المللی، ارتقا دهد.

ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی ریاست‌الوزرا در شهر خنکندی جمهوری آذربایجان با اولژاس بکتنوف،صدراعظم قزاقستان امروز (جمعه)  دیدار کرد.

دفتر ریاست‌الوزرا گفته است که در این دیدار هر دو طرف در مورد موضوعات سیاسی، اقتصادی و تجارتی میان افغانستان و قزاقستان گفتگو کردند.

در این دیدار، صدراعظم قزاقستان افزود که کشورش به ‌زودی پروژه خط آهن تورغندی – هرات را با سرمایه‌گذاری به ارزش ۵۰۰ میلیون دالر در افغانستان آغاز خواهد کرد.

بکتنوف همچنان علاقه‌مندی کشورش را برای سرمایه‌گذاری در بخش معادن افغانستان اعلام کرد و گفت قزاقستان آماده است واردات میوه از افغانستان را افزایش دهد و نیز سهولت‌ها را برای صادرات افغانستان از مسیر قزاقستان فراهم سازد.

او تأکید کرد که قزاقستان یکی از ده کشور دارای بیشترین روابط تجارتی با افغانستان است و به گسترش این روابط متعهد می‌باشد.

وی همچنان گفت کشورش روابط خوبی با افغانستان دارد و به‌منظور تقویت این روابط، وزیر امور خارجه قزاقستان در آینده نزدیک به کابل سفر خواهد کرد.

در دیدار، عبدالغنی برادر قزاقستان را یک شریک مهم و قابل اعتماد منطقوی برای افغانستان دانست و تعیین نماینده ویژه این کشور برای افغانستان را گامی ارزشمند خواند.

برادر از قزاقستان برای حمایت از افغانستان در مجامع بین‌المللی سپاس‌گزاری نمود و گفت افغانستان برای قزاقستان یک مسیر مهم ترانزیتی به خاورمیانه و آسیايی جنوبی است.

 به گفته او، قزاقستان می‌تواند افغانستان را به اروپا متصل سازد و به همین دلیل، قزاقستان از فرصت‌های موجود در عرصه سرمایه‌گذاری، تجارت، خط آهن و امور ترانزیتی استفاده نماید .

وی همچنان امضای توافق‌نامه حفظ و قرنطین محصولات زراعتی میان دو کشور را در راستای ارتقای حجم تجارت دوجانبه تا سه میلیارد دالر مهم دانست و بر فراهم‌سازی تسهیلات در زمینه صدور ویزه برای افغان‌ها و گشایش حساب‌های بانکی بانک‌های افغانی در بانک‌های زمان و آزادی قزاقستان تأکید کرد.

او اطمینان داد که بانک‌های افغانی برای این همکاری‌ها آمادگی کامل دارند.

 در ادامه، معاون اقتصادی ریاست‌الوزرا خاطرنشان ساخت که افغانستان به‌منظور گسترش تجارت دوجانبه، کار تأسیس یک شرکت عملیاتی برای واردات و صادرات از طریق خطوط آهن را آغاز و به ‌زودی آن را به قزاقستان معرفی خواهد کرد.

وی افزود که مسوده توافق‌نامه در مورد حمل‌ونقل و ترانسپورت بین‌المللی میان دو کشور ترتیب شده است، کاهش تعرفه‌ها بر اموال ترانزیتی در حال بررسی جدی است و توافق‌نامه‌های همکاری در عرصه‌های صنعتی، تجارتی و ترانسپورتی با ایران، قزاقستان و ترکمنستان تهیه گردیده که همکاری قزاقستان در این زمینه‌ها حائز اهمیت است.